TRYCHINEBAU AR Y MOR (1918)

Description

Date: 18 October 1918

Transcript:

TRYCHINEBAU AR Y MOR.
Anfadwaith y Gelyn.

Pan mae'r gelynion yn son am heddwch maent ar yr un pryd yn cyflawni anfadwaith ar dir a mor—ar dir trwy losgi ac anrheithio trefi gogledd Ffrainc, ac ar y mor trwy suddo llongau yn cludo gwyr, gwragedd, a phlant diniwed. "Bwystfilod creulawn oedd yr Ellmyn ar ddechreu'r rhyfel." meddai Mr. Balfour ddydd Gwener, "ac, mor bell ag y gallaf farnu, maent yn parhau felly hyd y foment hon."

Foreu Iau pan ar fordaith o Kingstown, (Iwerddon) i Gaergybi suddwyd yr agerlong adnabyddus Leinster yn ddirybudd gan fâd tanforawl y gelyn. Yr oedd 680 o deithwyr ar ei bwrdd ac oddeutu 70 o ddwylaw. Ofnir fod oddeutu 500, yn cynnwys gwyr, gwragedd, a phlant, wedi colli eu bywydau, ac fod teuluoedd cyfan wedi boddi.

Tarawyd hi gan torpedo o fad tanforawl y gelyn pan oedd heb fod neppell o arfordir Iwerddon. Ceisiwyd troi yr agerlong am dir, ond tarawyd hi eilwaith a hynny yn ei chanol. Y canlyniad fu chwythu'r bont yn ddarnau, a dinystrio cwch yn yr hwn yr oedd oddeutu 70 o bersonau.

Tynged y Capten.

Dywedir i Capten Birch, gael ei chwythu yn ddarnau. Y mae dau o'r swyddogion (mates), Crespin a Hughes, hefyd, wedi colli eu bywydau. Gellir dweyd yr un modd am y rhan fwyaf o'r dwylaw. Allan o 22 o lythyrgludwyr oedd ar y bwrdd collodd 20 eu bywydau. Daeth llawer o longau i'r lle i roddi help, ond bu i'r Leinster suddo ymhen chwech neu saith munyd ar ol iddi gael ei tharaw yr ail dro. Y mae'n agos i ddeugain o gyrff wedi eu golchi i'r lan.

Dyma ddywedodd un o'r rhai a achubwyd: "Gadawson Kingstown am oddeutu naw o'r gloch yn y boreu. Ar y pryd yr oedd niwl trwchus, ac yr oedd y rhan fwyaf o'r teithwyr yn y cabanau. Yr oedd hefyd yn foriog iawn, a rholiai y llestr yn arw. Aethum i oleuo'm pibell, ac yna clywais waedd, a swn rhywbeth, fel pe'n rhwygo. Dechreuodd y Leinster fyned i lawr. Gollyngwyd y cychod rhag blaen. Yr oedd Capten Birch ar y bont. Gwnes fy ngoreu i helpu'r merched a'r plant. Gwaeddodd rhywun, 'Y mae torpedo arall yn dyfod.' Yna tarawyd yr agerlong, a chymerodd ffrwydriad ofnadwy le. Collais fy ymwybyddiaeth. Yna cefais fy hunan nesaf ar lanfa Kingstown.["]

Pan ddarfu i long ryfel Americanaidd saethu at y cwch tanforawl diflanodd. saethu aycwch tanforawl diflanadd.

Suddo Llestr arall.

Cafodd lestr Japanaidd, Hirano Maru, perthynol i Tokio ei suddo gan gwch tanforawl y gelyn tuallan i arfordir yr Iwerddon. Roedd ar ei bwrdd 200 o deithwyr, a 120 o ddwylaw. Ofnir fod 300 wedi boddi, yn cynnwys merched a phlant. Aethant i ddyfrllyd fedd yn ddirybudd yng nghanol ystorm.

[...]

Source:
‘Trychinebau ar y mor.’ Y Dydd. 18 Oct. 1918. 3.

• https://newspapers.library.wales/view/4109213/4109216/5/ (link opens in new window)