1971 Questionnaire response by M. Eliane Jones

Description

Notes by Miss M. Elaine Jones, Dowlais on foods and housekeeping. Response to Welsh Folk Museum questionnaire, 1971.

---

Transcription

 

F71.58 [MS 1714]

Patrwm Bwydydd a Chadw Ty

ARDAL- GWAS AR Y FFERM

A

Bwyd yn nhymor y gaeaf

1.Bwyteid cawl i ginio a cawl ail-dwym i swper.

Bwyteid y cinio am ddeuddeg, i un o’r gloch.

2.Bara caws, a hwnnw heb fenyn ambell waith,, oedd ei brecwast a bwyteid hwnnw, ar ôl dwy awr o waith, am wyth o’r gloch.

Ceid bara menyn a caws i de am bedwar o’r gloch. Y cawl ail-dwym oedd ei bwyd i swper a ceid hwnnw rhwng saith a wyth o’r gloch y nos.

3.Mewn ambell i ardal ceid beth a elwid yn ‘Tê Deg’ ac fe geid hwn yn yr haf a’r gaeaf. Yn yr Haf ‘roeddynt yn cael tê a bara gwenith.

 

B

Bwyd yn Nhymor yr Haf

1.Brecwast- Bara a caws a tê.

Cinio- Tato a cig mochyn ar yr wyneb neu cawl.

Tê- Tê a bara menyn

Swper- Tê, bara menyn a caws neu cawl ail-dwym.

2.’Roedd bwyd y gaeaf yn well am fod digon ohono ac ‘roedd y stemog yn llawnach.

3.Bwyd y gaeaf oedd yn hawsaf i’w ddarparu hefyd am fyddai rhaid cario bwydydd allan i’r caeau at y gweision, yn yr haf.

4.Ni cheid dim amrywiadau ym mwyd yr wythnos. ‘Roedd hyn yn bod achos fod Sir Aberteifi yn llwm a’r bwyd felly yn waeth na’r siroedd eraill.

5.Ni newidid y bwyd oherwydd digwyddiadau arbennig.

 

 

[MS 1714_0002]

 

C.Bwyd y Sul

1.Yr unig moethyn a gânt ar y fferm oedd iâr a hynny ambell waith yn iawn. Yn nhy’r gwladwr cyffredin ystyrried losin o’r farchnad, biscedi, a theisen larol yn rai moethau.

2.Nid oedd dim gwahaniaeth ym mwyd y Sul.

 

CH. Gweithwyr

1.Y forwyn â baratoai’r bwyd a’r fistres yn ei gwylio.

2.Y pen forwyn gyda help y feistres.

 

D. Ystafelloedd y ty

1.Gegin fawr; lleithdy; cegin fach; a’r parlwr.

2.Gegin fach

3.Gegin fawr

4.Mainc

 

DD. Lle Bwyta

1.Ceginfawr

2.Ceginfawr hefyd ond ar wahaniaeth ford a’r teulu

3.Na

4.Gyda’r gweision

 

E. Offer Cegin

1. a) Cigwain, padell frio a ffwrn wal oedd y prif offerynnau i ddigoni cig.

b) Dysglau pridd

c) Ffiolau

 

2. a) Prynwyd y llestri pren gyda dwrniwr lleol ac roedd un yn byw yn Nhregroes yn Sir Aberteifiyn yr amser hyn.

b) Prynwyd y llestri pridd yn y ffeiriau a’r farchnad ac yn y siopau.

c) Prynwyd lestri copr a prês ambell waith ond ‘roedd

 

 

[MS 1714_0003]

rhain yn ddrud iawn. Ceid hwynt yng ngwahanol siopau.

 

F. Yr Wythnos Waith

Dyma drefn gwaith gwraig y ty: -

Llun: Golchi

Mawrth: Smwddio

Mercher: Cywiro

Iau: Pobi

Gwener: Glanhau

Sadwrn: Marchnad

 

G. Gwaith Gyda’r Nos

1.Gwaith y gwas fyddai i ofalu ar ôl yr anifeiliaid. Gwaith y gwraig fyddai gweithio canhwyllau erbyn y gaeaf.

2.Yr un oedd gwaith y gwas ond fe fyddai’r wraig yn mynd at ii wau sannau. Peth arall fyddant yn hoff o’i wneud oedd darllen y Beibl.

 

Ng. Maethu

1.Maethyn y gwas ffarm oedd cael mynd adref i gael pryd o fwyd da gan ei deulu. Maethau eraill oedd cael losin o’r farchnad, biscedi, a cheiser lard.

2.Mint, teim, a safri fach.

3.Bresych, moron, erfinen, a cennin.

 

H. Bwydydd tymhorol.

1. a) Ebrill hyd Hydref oedd tymor yr ymenyn ffrês. Tatws, menyn, a llaeth enwyn

b) Yn yr haf y gwneid y caws.

c)

dd) Gwnaed darten allan o lysiau’r ardd.

d)

 

 

[MS 1714_0004]

dd) Byddent yn ffrio grawn unnos â’i ddefnyddio i flasu rai bwydydd.

e) Nid oedd gweision y fferm hon yn cael pysgodyn o gwbl ond yn y wlad caent macrell a cod o Gai Newydd.

f) Ceid brythyllod a eogiaid o’r afon Teifi. Gwerthid hwy yn y farchnad.

ff) Ceid gwningen ambell waith. Hefyd ysgyfarnog, a ffesant i’r gwyr mawr yn unig.

 

I. Bwydydd Adegau arbennig

a) Ar benblwydd y feistres

b) Na

c) Plymru

ch) Bara a cig mochyn wedi berwi a bwdram a’i ôl.

d) Llaeth oer a bara menyn a geid a nid gwyrdd.

dd) ‘Roedd dim gwahaniaeth ym mwyd nadolig y gweision ond gwyrdd neu borc oedd y prif fwyd yn y cartref

 

L. Darpariaethau

a) Byddent yn lladd mochyn yn Nhachwedd a hefyd lladdent eidion ambell waith .

b) Gwnaed

c) Gwnaed

ch) Sychid saets, teim, persli a cenin syfi.

d)Roeddent yn gweithio llawer o jam e.e. rhiwbob, cwrents duon, a gwsberau.

dd) Ni waned catwad

e) Byddent yn piclo winwn ac wyau

f) Ni ddarperid lawer o bysgod erbyn y gaeau. Bwyd cefn arall fyddent yn darparu oedd tatws. Claddent hwy yn y ddaear a’i cuddio gan wellt a phridd rhag iddynt rewi.

 

 

[MS 1714_0005]

LL. Bwydydd Cleifion

1.Bara llaeth, wyau, a seican

2.Rhos mari oedd mwyaf boblogaidd a defnyddid hwn i wella anwyd.

 

M. Bwydydd Plant.

1.Llaeth buwch, wyau, ac uwd oedd rhai o’r bwydydd.

 

N. Bwydydd Priodas.

1. Arferiad amser priodas fyddai i ferwi cig mochyn neu eidion.

 

O. Bwydydd Angladd.

Bwydydd fel bara menyn, caws, teisiennau, teisen, lap ac yn y blaen y ceid mewn angladd.

 

P. Bwydydd Brys.

Tatws rhost neu tatws drwy’r pil oedd rhai o’r bwydydd y medrent baratoi ar brys.

 

PH.

 

R. Darpariaethau Meddyginiaethol.

1.Rhosmari.

2.Darperid rai moddionach e.e. eli at ‘shingles’.

3.’Roedd yna un wraig yn byw yn ardal Felindre, Llandysul a oedd yn gweithio yr eli hyn.

 

RH. Glendid a Phurdeb

1.

2.Cadwyd gathod a trapiau i ddal llygod.

3.Cagwyd y cig wrth ei halltu a’i hongian.

4.Drwy ddefnyddio camffyt

5.Aed allan a’r gwely plu i’r awyr agpred yn yr hindda ac ‘roedd hyn yn help i beidio magu chwair.

 

 

[MS 1714_0006]

S. Darpariaethau Ty ôl.

1.

2.Dechrau’r flwyddyn er mwyn cael dillad newydd erbyn y gwanwyn. Ef byddai yn gweithio dillad i’r teulu, i’r gwrwod yn hytrach na’r mewnod.

3.Y wriadyddes oedd yn gweithio dillad y gwragedd. Prynwyd y gwlân yn ffair y dref ac yna fe gaiff y wniadyddes ef. Hefyd hi fyddai yn cywiro dillad y teulu.

4.Ceid hiel gobenni’r gwely yn y ffatrïoedd gwlân o’r marchnadoedd. ‘Roedd yn ddefod i bob teulu i weithio cwilt i roi ar ei gwely hefyd.

5.Paratoënt y canhwyllau i gyd yn yr haf.

6.Nid oeddent yn lliwio.

 

T. Arian Parod.

1.Gwraig y ty fyddai yn cael arian yr wyau.

2.Bwydydd i’r ty sef tê, siwgr ac ambell un moethyn, a gâi o’r siopao.

3.

4.Gwneid rhain yn arbennig iddynt gan seiri.

 

TH. Tlodi

1.Yr unig enghreifftiau o dlodi a glywid sôn am oedd gweld plant a’u dillad yn garpiog.

2.

3.Llosgwyd y gwenith drwg.

4.Gwerthu llaeth glân.